Melissa a Clareta: sobre a compostura feminina
DOI:
https://doi.org/10.11606/issn.2359-5388.i30p146-162Parole chiave:
filósofas, pseudoepistolografia, pseudepígrafe pitagórica, virtude femininaAbstract
Melissa a Clareta é uma carta comumente classificada como pseudoepistolografia pitagórica, de autoria incerta e datação entre o século II AEC e o século II EC. Ao apresentar a sua primeira tradução do grego ao português, pretendo descrever a virtude feminina aconselhada pela autora às mulheres livres: a εὐκοσμία, que traduzo como compostura. Descrita como um embelezamento para o marido, a compostura tem por meios a quietude, um certo padrão de indumentária, e por essência a boa administração do lar. Termino por situar esta carta no contexto de outros tratados da pseudoepígrafe pitagórica de autoria feminina e por mostrar como ela funciona como um elo entre a Antiguidade e a moralidade cristã nascente, expressa na Primeira Carta a Timóteo, de Paulo de Tarso.
Downloads
Riferimenti bibliografici
BALCH. “Neopythagorean Moralists and the New Testament Household Codes”. Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, 2.26.1, 1992, p. 380-411.
BONAZZI, Mauro. “Eudorus of Alexandria and the Pythagorean Pseudepigrapha”. In: Gabriele Cornelli, Richard McKirahan, and Constantinos Macris (Org.). On Pythagoreanism. Berlin: Walter De Gruyter, 2013, p. 385-404.
BÜLOW-JACOBSEN, Adam. Papyri Graecae hauniensis, vol. 2: Letters and Mummy Labels from Roman Egypt. Bonn: Rudulf Habelt, 1981.
CAMERARIUS, Ioachim. Delectae quaedam Greacae epistulae. Tübingen: Tübingen Academia, 1560.
CENTRONE, Bruno. “The Pseudo-Pythagorean Writings”. In: Carl A. Huffman (Ed.). A History of Pythagoreanism. Cambridge: Cambridge University Press, 2014, p. 315-40.
DUTSCH, Dorotha M. Pythagorean Women Philosophers: between belief and suspicious. Oxford: Oxford University Press, 2020.
FRISIO, Iohanne Arcerio Theodoreto. Theanus uxoris Brontini Metapontini. Bibliopolio Commeliniano, 1598.
GALEUS, Thomas. Opuscula mythologica, ethica et physica. Cambridge, 1671.
GLADBACH, Johannes B. Laconicarum epistolarum theasurus bipartitius. Basileia, 1594.
HEINSI, Daniel. Maximi Tyrii philosophi Platonici dissertationes XLI. Louvain: Ioannem Patium, 1607.
HERCHER, Rudolf. Epistolographi Graeci. Paris: Didot, 1873.
HERCHER, Rudolf. Epistolographoi hellenikoi. Epistolographi graeci, recensuit, recognovit, adnotatione critica et indicibus instruxit Rudolphus Hercher. Paris: A.F. Didot, 1873.
HIRZEL, Rudolf. Άγραφος νόμος. Leipzig: Teubner, 1900.
HUIZENGA, A. B. Moral Education for Women in the Pastoral and Pythagorean Letters. Leiden: Brill, 2013.
MALHERBE, Abraham. Moral Exhortation: A Greco-Roman Sourcebook. Philadelphia: Westminster, 1986.
MEUNIER, Mario. Femmes pythagoriciennes. Fragments de lettres de Théano, Périctioné, Phintys, Mélissa et Myia. Paris: L’Artisan du livre, 1932.
MONTEPAONE, Claudia. Pitagoriche: scritti femminili di età ellenistica. Bari: Edipuglia, 2011.
MUSURUS, Marcus. Epistolae diversorum philosophorum, oratorum, rhetorum sex et viginti. Veneza: Aldus Manutius, 1499.
NESTLÉ, W. “Melissa”. Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft 15, 1, 1931, p. 528.
NOZERINI, Gilbert C. Epistolarum Laconicarum atque selectarum farrangines duas. Basileia: Oporinum, 1554.
ORELLIUS. Socratis et Socraticorum, Pythagorae et Pythagoreorum quae feruntur epistolae. Leipzig: Weidmann, 1815.
PLANT, Ian Michael. Women Writers of Ancient Greece and Rome: An Anthology. Norman: University of Oklahoma Press, 2004.
POMEROY, Sarah. Pythagorean Women: Their History and Writings. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2013.
ROSENMEYER, Patricia A. Ancient Epistolary Fictions: The Letter in Greek Literature. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
STÄDELE, Alfons. Die Briefe des Pythagoras und der Pythagoreer. Meisenheim am Glan: Hain, 1980.
STEPHANUS, Henricus. Dioegenis Lertii de vitis, dogmati et apophthegmatis eorum qui in philosophia claruerunt, libri X. Paris: Stephanus, 1570.
THESLEFF, Holger. “The Pythagorean Texts of the Hellenistic Period”. Acta Academiae Aboensis, 30, 1965.
THESLEFF, Holger. Introduction to the Pythagorean Texts of the Hellenistic Period. Åbo: Åbo Akademi, 1961.
THESLEFF, Holger. The Pythagorean Texts of the Hellenistic Period collected and edited. Åbo: Åbo Akademi, 1965.
WAGENER, Ulrike. Die Ordnung des “Hauses Gottes”: Der Ort von Frauen in der Ekklesiologie und Ethik der Pastoralbriefe. Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), 1994.
WIELAND, Ch. M. “Briefe der Pythagoreerinnen”. In: Historischen Calender für Damen auf das Jahr 1790. Leipzig, 1789.
WILHELM, F. “Die Oeconomica der Neupythagoreer Bryson, Kallikratidas, Periktione, Phyntis”. Rheinische Museum, 70, 1919, p. 161-223.
WOLFF, Christian. Mulierum Graecarum quae oratione prosa usae sunt fragmenta et elogia. Göttingen, 1739.
ZELLER, Eduard. Die Philosophie der Griechen in Ihrer geschichtlichen Entwicklung. 2a ed., v. 3, 2. Leipzig: Resiland, 1868.
Dowloads
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2025 Carolina Araújo

Questo volume è pubblicato con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.