Más que cuatro paredes: lucha histórica del pueblo de Chile por el derecho a la vivienda

Autores

Palavras-chave:

habilitação, organização, história, social, luta

Resumo

A luta pelo direito à moradia no Chile remonta ao final do século XIX e início do século XX. Nessa altura, perante as justas exigências dos trabalhadores do país por melhores condições de vida, o direito a viver num espaço confortável tornou-se uma necessidade de primeira ordem. Assim, o objectivo é realizar uma reconstrução histórica do movimento por moradia, considerando os seus primórdios, passando pelo período de politização da luta, até à sua reconfiguração contemporânea após a ditadura civil-militar. Com base na sua longa tradição histórica, é possível situar o movimento de habitação, dentro das lutas populares que se desenvolveram no país durante o século passado e na atualidade, durante os primeiros anos do século XXI.

Biografia do Autor

  • Francisco Pérez Hernández, Universitat Rovira i Virgili

    Máster Antropología urbana, migraciones e intervención social. Universitat Rovira i Virgili, Tarragona, España.

Referências

ANGELCOS, Nicolás; PÉREZ, Miguel. De la “desaparición” a la reemergencia: Continuidades y rupturas del movimiento de pobladores en Chile. Latin American Research Review, v. 52, n.1, 2017. Doi: 10.25222/larr.39

ASTORGA, Juan. La Toma de Peñalolén como conflicto urbano: reflexiones sobre su causa y medios de formalización. Materia Arquitectura, Santiago, n. 12, p. 30-39, 2015, CAMPERO, G. Entre la sobrevivencia y la acción política. Estudios ILET. 1987.

CASTILLO, Simón. La vivienda popular en Chile urbano (1880-1930). Un estado de la cuestión interdisciplinario. Historia, Santiago, n. 51, vol. 1, p. 227-251, 2018.

COFRÉ, Boris. El movimiento de pobladores en el Gran Santiago: Las tomas de sitios y organizaciones en los campamentos. 1970-1973. Tiempo histórico, Santiago, n. 2, p. 133-157, 2011.

CÓRDOVA, Lucio. El problema de la Habitación Barata en Chile. Estudio Enviado a la Oficina Internacional del Trabajo. Santiago: Ministerio de Higiene, Asistencia, Previsión Social y Trabajo. 1926.

DE RAMÓN, Armando. La población informal. Poblamiento de la periferia de Santiago. 1920-1970. EURE, vol. 16, n. 50, p. 5-17, 1990.

DE RAMÓN, Armando. Santiago de Chile. Historia de una sociedad urbana. Santiago: Catalonia, 2007.

ESPINOZA, Vicente. Para una historia de los pobres de la ciudad. Santiago: Ediciones SUR, 1988.

ESPINOZA, Vicente. Historia social de la acción colectiva urbana: Los pobladores de Santiago, 1957-1987. EURE, Santiago, n. 72, v. 24, p. 71-84, 1998.

FERNÁNDEZ, Juan. Pobreza urbana y políticas habitacionales en Chile (1990-2005): ¿de la exclusión social a la integración? Procesos de urbanización de la pobreza y nuevas formas de exclusión social: Los retos de las políticas sociales de las ciudades latinoamericanas del siglo XXI. Buenos Aires, CLACSO, 2008. 99p.

GARCÉS, Mario. Tomando su sitio. El movimiento de pobladores de Santiago, 1957-1970. Chile: LOM, 2002.

GARCÉS, Mario. Los pobladores y la política en los años ochenta: Reconstrucción de tejido social y protestas nacionales. Historia 396, Santiago, n 1, p. 119-148, 2017.

GIANNOTTI, Emanuel; COFRÉ, Boris. La invención de la Toma, o cómo se transformaron las ocupaciones de terrenos en Santiago de Chile entre 1945 y 1957. Historia, Santiago, n. 54, v. 1, p. 107-150, 2021.

HERRERA, José. El nuevo movimiento de pobladores en Chile: el movimiento social desplazado. POLIS, Revista latinoamericana, Santiago, n. 49, p. 177-199, 2018.

HIDALGO, Rodrigo. La política de casas baratas a principios del siglo XX. El caso chileno. Scripta Nova, Barcelona, n. 55, 2000.

JARA, Víctor. La toma - 16 marzo 1967 [Canción]. En La Población, 1972. DICAP. https://www.youtube.com/watch?v=RNmr3sdNaDI&ab_channel=VictorJara-M%C3%BAsica

MATUS, Christian; RAMONEDA, Álvaro.; VALENZUELA, Felipe.; RUIZ-TAGLE, Javier. Los campamentos en la política urbana chilena: desafíos y propuestas para abordar una problemática en crecimiento. Centro de Políticas Públicas UC. Temas de la agenda pública, año 15, n° 128. Pontificia Universidad Católica de Chile. 2020.

MINISTERIO DE VIVIENDA Y URBANISMO (MINVU). Informe catastro nacional de campamentos. Santiago. 2011.

MINISTERIO DE VIVIENDA Y URBANISMO (MINVU), Catastro Nacional de Campamentos 2018-2019. 2019. Disponible en: https://www.minvu.cl/catastro-de-campamentos/

MORA, Pía; SABATINI, Francisco; FULGUERIAS, Mariana; INNOCETI, Daniella. Disyuntivas en la política habitacional chilena. Lincoln Institute of Land Policy, Cambrigde, n. 3. 2014. Disponível em <http://politicaspublicas.uc.cl/wpcontent/uploads/2015/02/estudio.pdf>

MORALES, Francisco. Fuentes para el estudio de la violencia política durante los años de la Unidad Popular en Chile (1970-1973). Revista general de información y documentación, Madrid, n. 1, v. 30, p. 49-73, 2020,

ONU. Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales. 1966. Encontrado en: https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/ProfessionalInterest/cescr_SP.pdf

ONU. Folleto informativo No. 16 (Rev. 1) – Comité de Derechos Económicos, sociales y culturales. 1993. Encontrado en: https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Publications/FactSheet16Rev.1sp.pdf

ONU. Declaración universal de los Derechos Humanos. 2015. Encontrada en: https://www.un.org/es/documents/udhr/UDHR_booklet_SP_web.pdf

ONU-HABITAT. Tracking improvement un the Lives of Slum Dwellers. Slum Almanac 2015-2016. Nairobi: ONU-Habitat. 2016.

PÉREZ, Miguel. A new poblador is being born: Housing Struggles in a gesntrified area of Santiago. Latin American Perspectives, California, n. 2, v. 44, 2017, p. 28- 45. DOI: 10.1177/0094582X16668318

PULGAR, Claudio. El doble movimiento telúrico y social: Chile después del terremoto del 27 de febrero de 2010. Movimientos sociales urbanos, ciudad neoliberal, reconstrucción, justicia espacial y derecho a la ciudad. Ecole des hautes etudes en sciences sociales de parís. Paris, Francia. 2012.

SALAZAR, Gabriel. La violencia política popular en las “Grandes Alamedas”. La violencia en Chile 1947-1987 (Una perspectiva histórico popular). Santiago: LOM Ediciones, 2006.

SALAZAR, Gabriel. Movimientos sociales en Chile. Santiago: Uqbar Editores, 2012.

TIRONI, Manuel. Nueva pobreza urbana. Vivienda y capital social en Santiago de Chile, 1985-2001. Santiago: Ril Editores, 2003.

VALDÉS, Teresa. El movimiento de pobladores: 1973-1985. La recomposición de las solidaridades sociales. En: Descentralización del Estado. Movimiento social y gestión local. Chile, FLACSO, 1987.

VALENZUELA, Catherine. El movimiento de pobladores en Chile y las tomas de terreno como principal sujeto territorial en la segunda mitad del siglo XX. Revista Territorios y Regionalismos, Chile, n. 2, p. 24-47, 2020. Disponível em <https://revistas.udec.cl/index.php/rtr/article/view/2104>

Downloads

Publicado

2023-12-26

Como Citar

Hernández, F. P. . (2023). Más que cuatro paredes: lucha histórica del pueblo de Chile por el derecho a la vivienda. Ponto Urbe, 2(31), 91-103. https://revistas.usp.br/pontourbe/article/view/221255