Espécies exclusivas das dunas e sua função na restauração dos habitats na costa catalã. O caso de Ammophila arenaria

Autores

  • Josep Pintó Fusalba Universitat de Girona. Laboratori d’Anàlisi i Gestió del Paisatge https://orcid.org/0000-0002-5693-393X
  • Carla Garcia-Lozano Universitat de Girona. Laboratori d’Anàlisi i Gestió del Paisatge

DOI:

https://doi.org/10.11606/issn.2179-0892.geousp.2024.230745

Palavras-chave:

Habitats dunares, Restauração de dunas, Análise de biodiversidade, Ammophila arenaria

Resumo

A costa catalã é caracterizada por um elevado grau de urbanização e atividade turística consolidada, facto que submete os habitats costeiros a um regime de perturbações de elevada origem antropogénica. Neste trabalho utilizamos o conhecimento florístico das dunas costeiras obtido em trabalhos anteriores para avaliar o estado da biodiversidade nos sistemas que foram submetidos a trabalhos de regeneração, comparando-os com outros em que nenhum tipo de intervenção foi realizado. O índice Dex baseado no número de espécies dunares exclusivas presentes em cada sistema foi utilizado para comparar o grau de naturalidade dos sistemas dunares. Especial atenção tem sido dada à presença e abundância de Ammophila arenaria, por ser uma das espécies mais citadas na literatura como característica de dunas móveis e por ser amplamente utilizada em trabalhos de restauração de dunas costeiras. Os resultados deste estudo mostram que a elevada frequência humana que as costas turísticas sofrem afeta a diversidade de espécies vegetais que colonizam os sistemas dunares, sendo que as dunas que foram regeneradas apresentam geralmente maior diversidade do que os sistemas dunares que não foram regenerados. Contudo, sistemas com maior área superficial e com largura suficiente para manter o zoneamento de habitats, preservam grande diversidade mesmo quando não sofreram trabalhos de semeadura e plantio de espécies dunares. O índice Dex mostrou-se útil para avaliar o grau de naturalidade tanto nas regeneradas. e sistemas dunares não regenerados. A facilidade do seu cálculo permite aos gestores costeiros utilizá-lo como um indicador para identificar o grau de diversidade natural e avaliar o estado de conservação destes sistemas altamente ameaçados. O trabalho mostrou o papel pouco determinante da Ammophila arenaria na maioria das dunas costeiras, devido à falta de ventos constantes capazes de mobilizar a areia da praia e produzir soterramento suficiente da planta para lhe dar vantagem sobre os seus concorrentes.

Downloads

Os dados de download ainda não estão disponíveis.

Referências

AUTORES (2016). Recent historical transformation and current situation of the dune landscape in Catalonia. Recerca i Territori, 8, 81-100. 21

AUTORES. (2018). Current status and future restoration of coastal dune systems on the Catalan shoreline (Spain, NW Mediterranean Sea). Journal of Coastal Conservation, 1-14.

AUTORES (2019). Els sistemes dunars de la costa catalana. Universitat de Girona: Tesis Doctoral.

AUTORES. (2021). Plantes vasculars típiques i exclusives dels hàbitats de platja i duna

de la costa catalana. Nemus, 11: 69-81.

AUTORES. (2023). Using dune-restricted species to assess the degree of natural diversity of dune systems on Mediterranean tourist coasts. Ecological Indicators.

AUTORES. 2018. Changes in coastal dune systems on the Catalan shoreline (Spain, NW Mediterranean Sea). Comparing dune landscapes between 1890 and 1960 with their current status. Estuarine, Coastal and Shelf Science. 208, pp.235-247.

https://doi.org/10.1016/j.ecss.2018.05.004

AUTORES. 2022. Renaturation of the beach-dune systems as a conservation strategy for sandy coastal habitats. The case of the Catalan coast. En: Nuevo Derecho del desarrollo sostenible de los océanos y mares. Tirant lo Blanch.

BUREAU OF PLANNING AND PROJECT REVIEW (1985). Guidelines and recommendations for coastal dune restoration and creation projects. New Jersey Department of Environmental Protection, Division of Coastal Resources, New

Jersey.

CARRERAS, J.; FERRER, A. Y VIGO, J. (2018). Manual dels hàbitats de Catalunya, Vol. IIa. Dpt. De Territori i Sostenibilitat. Generalitat de Catalunya.

CHASE, M. K.; KRISTAN III, W. B.; LYNAM, A. J.; PRICE, M. V. &

ROTENBERRY, J. T. (2000). Single species as indicators of species richness and

composition in California sage scrub birds and small mammals. Conservation

Biology, 14 (2): 474-487.

COMISIÓN EUROPEA. 2008. Article 17 Technical Report 2001-2006. European Topic Centre on Biological Diversity, European Environment Agency, Bruseles http://biodiversity.eionet. europa.eu/article17.

CURCÓ, A. (2004). Notes florístiques del cap de Salou i de la Sèquia Major

(Tarragonès). Butlletí de la Institució Catalana d’Història Natural, 72: 89-93.

DASGUPTA, P.; EHRLICH, P. R. (2019). Why we are in the Sixth Extinction and what

it means to humanity. In Dasgupta, P.; Raven., P.H.; McIvor, A. (eds.), Biological

extinction: New perspectives. Cambridge University Press.

DE FERRER, J. Proyecto de fijación y repoblación de las dunas procedentes del golfo

de Rosas. Ricardo Rojas, Madrid. 1895.

DENNING, L., PUGH, M., PITTS., V., and Dynamic Dunescapes partners (2024). The

Dynamic Dunescapes (DuneLIFE) project: LIFE17 NAT/UK/000570; HG-16-08643.

EEA (2011). Landscape fragmentation in Europe. European Environmental Agency

Report 2/2011. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2011

EU (2024). Regulation (EU) 2024/1991 of the European Parliament and of the Council

of 24 June 2024 on nature restoration and amending Regulation (EU) 2022/869.

Disponible en: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1991/oj

FENU, G., CARBONI, M., ACOSTA, A. T. R. & BACCHETTA, G. (2013).

Environmental Factors Influencing Coastal Vegetation Pattern: New Insights from

the Mediterranean Basin. Folia Geobotanica, 48: 493–508.

FEOLA, S., CARRANZA, M. L., SCHAMINÉE, J. H. J. & ACOSTA, A. T. R. (2011).

EU habitats of interest: an insight into Atlantic and Mediterranean beach and

foredunes. Biodiversity Conservation, 20, 1457-1468.

FONT, X. (2021). Mòdul Flora i Vegetació. Banc de Dades de Biodiversitat de

Catalunya. Generalitat de Catalunya i Universitat de Barcelona. Disponible a:

https://biodiver.bio.ub.es/biocat/homepage.html

GASTON, K.J. (1996). Species richness: measure and measurement. In: Gaston, K.J.

(ed.). Biodiversity: a biology of numbers and difference. Blackwell Science, Oxford.

GEIST, H.J. Y LAMBIN, E.F. (2001). What drives tropical deforestation? LUCC

Report Series nº 4. Lovaine: University of Lovaine.

GUARDIOLA, M. & ROMERA, X. (2018). Reaparició de Reseda hookeri

(Resedaceae) a les platges del Maresme, una espècie considerada extingida a

Catalunya. Butlletí de la Institució Catalana d’Història Natural, 82: 69-71.

GUTIERREZ, C., AIXART, M. & BERTRÁN, D. (2014). Sobre la presència d’Echium

arenarium (Boraginaceae) a Catalunya. Butlletí de la Institució Catalana d’Història

Natural, 78: 14.

INSTITUT D’ESTADÍSTICA DE CATALUNYA (2016). El municipi en xifres.

Generalitat de Catalunya, Barcelona www.idescat.cat

ISERMANN, M. (2011). Patterns in species diversity during succession of coastal

dunes. Journal of Coastal Research, 27(4): 661-67.

JIMÉNEZ, J. A. Y VALDEMORO, H. (2019). Shoreline Evolution and its Management

Implications in Beaches along the Catalan Coast. En J. A. Morales (ed.), The Spanish

Coastal Systems. Springer Nature: 745-764.

LAMMERS, C.; SCHMIDT, A. VAN DER HEIDE & T. REIJERS, V.C. Habitat

modification by marram grass negatively affects recruitment of conspecifics.

Oecologia, 204:705–715. 2024.

LANE, C., WRIGHT, S. J., RONCAL, J., & MASCHINSKI, J. 2008. Characterizing

Environmental Gradients and Their Influence on Vegetation Zonation in a

Subtropical Coastal Sand Dune System. Journal of Coastal Research, 4, 213–224.

LEY, C., GALLEGO-FERNÁNDEZ, J.B., VIDAL, C. (2007). Manual de restauración

de dunas costeras. Ministerio de Medio Ambiente. Dirección General de Costas,

Cantabria. Disponible en:

https://www.miteco.gob.es/es/costas/publicaciones/manual_restauracion_dunas.html

MALAVASI, M., SANTORO, R., CUTINI, M., ACOSTA, A. T. R. & CARRANZA,

M. L. (2016). The impact of human pressure on landscape patterns and plant species

richness in Mediterranean coastal dunes. Plant Biosystems,150, 1: 73-82.

MARSHALL J. K. (1965). Corynephorus Canescens (L.) P. Beauv. as a model for the

Ammophila problem. Journal of Ecology , Vol. 53, 2: 447-463. 1965.

MAUN, M. A. (2004). Burial of Plants as a Selective Force in Sand Dunes. En M. L.

Martínez & N. P. Psuty (Ed.), Coastal Dunes, Ecology and Conservation: 119-135).

Springer. New York.

MCLACHLAN, A. & BROWN, A. C. (2006). The Ecology of Sandy Shores. Elsevier.

MUGNAI, M., BENESPERI, R., VICIANI, D., FERRETTI, G., GIUNTI, M.,

GIANNINI, F., & LAZZARO, L. (2022). Impacts of the Invasive Alien Carpobrotus

spp. on Coastal Habitats on a Mediterranean Island (Giglio Island, Central Italy).

Plants, 11(20). https://doi.org/10.3390/plants11202802.

NORDSTROM, K. F. (2008). Beach and dune restoration. Cambridge: Cambridge

University.

NOVOA, A., KEET, J. H., LECHUGA-LAGO, Y., PYŠEK, P., & ROUX, J. J. L.

(2020). Urbanization and Carpobrotus edulis invasion alter the diversity and

composition of soil bacterial communities in coastal areas. FEMS Microbiology

Ecology, 96(7). https://doi.org/10.1093/femsec/fiaa106.

PANAREDA, J. M. Y PINTO, J. (2015). Dinamica de las plantas exoticas en los

espacios dunares del Delta del Llobregat (Barcelona). En: de la Riva, J.; Ibarra, P.;

Montorio, R i Rodrigues M. (eds.). Analisis espacial y representacion geografica:

innovacion y aplicacion, 1793-1802. Universidad de Zaragoza-AGE. Saragossa.

PICKART, A. J. Ammophila invasion. Ecology and dune restoration on on theWest

coast of North America. Diversity, 13, 629. https://doi.org/10.3390/d13120629

PNUMA (2006). Informe 2006. Clima de cambio. Programa de las Naciones Unidas

para el Medio Ambiente.

RUOCCO, M., BERTONI, D., SARTI, G. & CICCARELLI, D. (2014). Mediterranean

coastal dune systems: Which abiotic factors have the most influence on plant

communities? Estuarine, Coastal and Shelf Science, 149: 213-222.

SANTORO, R.; CARBONI M,; CARRANZA, M. L. AND ACOSTA, A.T.R. (2012).

Focal species diversity patterns can provide diagnostic information on plant

invasions. Journal for Nature Conservation, 20: 85– 91.

https://doi.org/10.1016/j.jnc.2011.08.003.

VAN DER MEULEN, F., & SALMAN, A. H. P. M. (1996). Management of

Mediterranean coastal dunes. Ocean & Coastal Management, 30(2-3), 177-195.

VIEITES-BLANCO, C., & GONZÁLEZ-PRIETO, S. J. (2018). Effects of Carpobrotus

edulis invasion on main litter and soil characteristics in backdune and rocky coastal

habitats with oceanic climate. Plant and Soil, 425(1–2), 363–374.

https://doi.org/10.1007/s11104-018-3598-5

VIGO, J., CARRERAS, J. & FERRÉ, A. (eds.). (2008). Manual dels hàbitats de

Catalunya. Volum II. Departament de Medi Ambient

Publicado

28-12-2024

Edição

Seção

Dossiê: Biogeografia - perspectivas científicas, conservação e mudanças climáticas

Como Citar

PINTÓ FUSALBA, Josep; GARCIA-LOZANO, Carla. Espécies exclusivas das dunas e sua função na restauração dos habitats na costa catalã. O caso de Ammophila arenaria. GEOUSP Espaço e Tempo (Online), São Paulo, Brasil, v. 28, n. 3, 2024. DOI: 10.11606/issn.2179-0892.geousp.2024.230745. Disponível em: https://revistas.usp.br/geousp/article/view/230745.. Acesso em: 19 abr. 2025.